Paweł Wolnicki - Gromadzenie zasobu w archiwum diecezjalnym na przykładzie Częstochowy


Zasób archiwalny biskupstwa częstochowskiego (1925-1992) został zgromadzony przede wszystkim w archiwum diecezjalnym pełniącym rolę archiwum historycznego dla tego biskupstwa. Najbardziej owocnymi w scalaniu i koncentracji archiwaliów okazały się lata 50. i 60. ubiegłego stulecia. W swojej historii zasób archiwalny diecezji częstochowskiej ulegał licznym przemieszczeniom w związku z reorganizacją Kościoła w Polsce, jak też wydarzeniami społeczno-politycznymi w kraju. Niemały wpływ wywierały przy tym problemy lokalowe i antykościelna polityka władz państwowych. Na zasób ten składają się materiały archiwalne z okresu staropolskiego i nowożytnego oraz tylko nieliczne z czasów współczesnych. Nie wszystkie zespoły zostały scalone. Poważna część materiałów archiwalnych znajduje się w archiwum kurii w Częstochowie, a jego zasobem, zgodnie z ustawodawstwem kościelnym, zarządza kanclerz. Własne zespoły archiwalne gromadzą i przechowują w swych archiwach także inne instytucje kościelne. Większość z nich, z wyjątkiem archiwów parafialnych i niektórych dziekańskich, posiada już tylko dokumentację najnowszą.

Praktyka archiwalna w instytucjach podlegających kurii częstochowskiej opiera kwestię przekazywania materiałów archiwalnych do archiwum diecezjalnego na dyspozycji kanclerza odpowiedzialnego za dokumentację powstałą w diecezji częstochowskiej. Utworzone z niej zespoły znajdują swoje miejsce najpierw na półkach archiwum kurialnego, a stąd dopiero po pewnym, nie określonym w przepisach czasie, zostają przekazane do archiwum historycznego. Natomiast kompetencje dyrektora archiwum diecezjalnego dotyczą materiałów archiwalnych o starszym rodowodzie, rozproszonych po innych archiwach oraz tych zgromadzonych już w centralnym archiwum biskupstwa częstochowskiego. Największy niedogodnością pozostaje brak instrukcji kancelaryjnej i archiwalnej a także wiążących zasad selekcji i brakowania dokumentacji. Współczesny napływ dokumentacji foto- i fonograficznej oraz elektronicznej wymaga podjęcia specjalistycznych metod gromadzenia i opracowania zgodnych ze standardem archiwalnym.

Przed archiwistami kościelnymi pojawia się współcześnie kolejne wyzwanie. Narastający zasób archiwalny archidiecezji częstochowskiej wymaga, aby w kościelnych archiwach (przede wszystkim w diecezjalnym i w kurii) zatrudniano przede wszystkim osoby mające fachowe wykształcenie uniwersyteckie w zakresie archiwistyki, co dawałoby gwarancje właściwego postępowania z materiałami archiwalnymi.

Zasób archiwalny archidiecezji częstochowskiej stał się obecnie bardzo ciekawym obszarem dla badań naukowych. Zapoznanie się z poszczególnymi etapami jego powstawania pozwoli łatwiej dotrzeć do potrzebnych informacji. Zgromadzone w kościelnych archiwach biskupstwa częstochowskiego materiały archiwalne rzucają szersze światło nie tylko na ostatnie 400 lat dziejów Kościoła i państwa, ale także na wydarzenia historii współczesnej i najnowszej.