Rafał Jankowski - Próba przedstawienia dziejów archiwów Radziwiłłów linii kleckiej
z uwzględnieniem klęsk elementarnych jako jednym z czynników kształtowania zasobu


Dzieje archiwów rodzinno-majątkowych stanowią same w sobie bardzo interesujący obszar zainteresowań badawczych zarówno archiwistów jak i historyków. Bardzo często znajomość dziejów tych archiwów pozwala na wyjaśnienie obecnego ich stanu zachowania jak i określenia miejsca ich przechowywania. Archiwa Radziwiłłów stanowią jeden z ciekawszych obiektów zainteresowań badawczych, przede wszystkim ze względu na fakt ich dobrego zachowania, zarówno w archiwach i bibliotekach polskich, jak i zagranicznych. Jednymi z mniej rozpoznanych archiwów radziwiłłowskich, pod względem dziejów są archiwa linii kleckiej, zapoczątkowanej w II połowie XVI wieku.

Archiwa tej linii podlegały wielu perypetiom, wśród których dużą role odgrywały klęski elementarne, takie jak pożary, powodzie czy działania wojenne.

Podział młodszej linii kleckiej po śmierci Dominika Mikołaja na gałęzie odbił się wyraźnie na strukturze archiwum radziwiłłowskiego w Nieświeżu. Obejmuje ono wyłącznie, papiery po kolejnych ordynatach kleckich i ich najbliższych krewnych, wywodzących się od Jana Mikołaja Radziwiłła, kasztelana wileńskiego i wojewody nowogródzkiego, brak zaś archiwów gałęzi na Zdzięciole, Berdyczowie i Żyrmunach, i bocznych gałęzi, na Szydłowcu i Połoneczce, i części archiwów gałęzi "ordynackiej", głównie chodzi tu o archiwum ołyckie. W AGAD w zespole: Archiwum Radziwiłłów z Połoneczki jest stosunkowo mało oryginalnych dokumentów z XVI i XVII w., występują głównie w formie ekstraktów z XVIII w. Wygląda na to, że archiwum w Szydłowcu spotkał jakiś kataklizm, w mniejszym stopniu dotyczy to archiwum w Połoneczce.

Niniejszy tekst jest próbą zasygnalizowania, gdzie ewentualnie można zlokalizować archiwa linii kleckiej młodszej, poza tzw. Archiwum Warszawskim Radziwiłłów w AGAD, zawierającym dokumentację głównie dóbr alodialnych. Spuścizna linii starszej i linii młodszej kleckiej zawężona do spuścizny kolejnych ordynatów kleckich jest w miarę kompletna do okresu Michała Hieronima Radziwiłła, kasztelana i wojewody wileńskiego.