Fort VII
("IV"; "Friedrich der Grosse"; od 1920 "Tadeusz Kościuszko")


Kliknij na rysunek fortu

Brama wjazdowa do Fortu II

Fort VII był najpóźniej projektowanym (od 1878 r.) fortem głównym twierdzy Toruń. Podobnie jak i pozostałe toruńskie forty główne budowany był w zasadzie wg schematu mniejszego symetrycznego pięciobocznego fortu głównego, wprowadzone modyfikacje były jednak dość znaczne. Prochownię z lewego barku przeniesiono do magazynu przy poternie głównej. Modyfikacja te spowodowała również przesunięcie wyjść z koszar i poterny głównej na majdany. Z widocznych zmian obmurowana została również przeciwskarpa szyjowa, a koszary szyjowe w całości stały się dwukondygnacyjne. Znajdujące się w nich skrzydła latryn znalazły się na piętrze. Zrezygnowano również z odcinków chodników ze strzelnicami w przeciwskarpie, usytuowanych naprzeciw kaponier. W porównaniu z planem fortu standardowego również znajdujący się na placu broni blokhaus znalazł się głębiej (bliżej koszar) i otrzymał bardziej wydłużony kształt. Zrezygnowano również z wysokich wałów wewnętrznych osłaniających drogę wałową. (Modyfikacje te objęły wszystkie forty główne twierdzy Toruń z wyjątkiem fortów I i V, które zachowały prochownie w lewym barku i odcinki chodników ze strzelnicami w przeciwskarpie przy kaponierach). Budowa fortu trwała prawdopodobnie 4 lata i prowadzona była w latach 1880-1883. Obiekt jest najbardziej wysuniętym na północny-zachód fortem Twierdzy Toruń, a ogień jego artylerii i znajdujących się przy nim baterii sięgał do miejscowości Czarne Błota - Olek.
Brama wjazdowa na plac broni Do fortu prowadziła zbudowana w 1884 r. "szabrowana" (o nawierzchni z drobno tłuczonego kamienia lub tłuczonej cegły) droga dojazdowa o długości 150 m i szerokości 10-12 m, dobrze zamaskowana rosnącymi w okolicy drzewami. Brama wjazdowa umieszczona została w lewym boku placu broni, co jednocześnie wymusiło umiejscowienie broniącego placu blokhausu po stronie prawej (naprzeciw bramy). Analogicznie dostosowano też pochylnię zjazdową do fosy oraz stajnie rozmieszczone w lewym barku przeciwskarpy na poziomie fosy (patrz rysunek). Z placu broni do głównej bramy wejściowej koszar szyjowych prowadził przez fosę most konstrukcji żelaznej, wspartej na dźwigarach stojących na murowanym filarze i murze opasowym. Powłoka jezdni mostu była szabrowana. Zbudowany został w czasie budowy samej warowni - w 1883 r. Jego długość wynosiła 19,5 m, szerokość 5,5 m. W samym wejściu do fortu w bramie głównej znajdował się żelazny most zwodzony.
W latach 90-tych XIX w. podobnie jak inne forty twierdzy obiekt przeszedł znaczną modernizację związaną z wprowadzeniem do uzbrojenia nowego typu dział z gwintowaną lufą. Od 1894 r. prowadzono prace wzmacniające fort i wyposażano go w urządzenia techniczne: wzmocniono pokrycie powierzchni murowanych obiektów podziemnych poprzez nałożenie na nie płyty betonowej o grubości 1 metra i zwiększono warstwę ziemi nad nimi. Pomieszczenia mieszkalne wyposażono również w okiennice pancerne. Zabiegi te sprawiły, iż obiekt stał się odporny na pociski dział kal. 150 mm. Ściana śmierci - lewa kaponiera fortuW celu zamaskowania obiektu i znajdujących się przy nim otwartych baterii artylerii oraz schronów stoki bojowe zostały zalesione, a w 1911 r. dodatkowo opasane przeszkodami z drutu kolczastego zamaskowanymi krzakami. W 1898 r. doprowadzono do oświetlanego do tej pory lampami naftowymi fortu elektryczność.
Po przejęciu obiektu przez władze polskie w 1920 r. fort VII, który uzyskał nazwę "Tadeusz Kościuszko" służył początkowo jako szpital weneryczny a następnie zaadaptowano go jako koszary wojskowe oraz magazyny. Zarząd Forteczny dokonał tylko niewielkich niezbędnych napraw. Przede wszystkim uruchomiono oświetlenie elektryczne; pozostałe zabiegi miały tylko znaczenie kosmetyczne. Prowadzono prace konserwacyjne, odmalowano płoty forteczne, bramy wjazdowe, most i żelazne drzwi w schronach. Wg raportu z 1926 r. sporządzonego przez mjr Podlasieckiego z Zarządu Fortecznego Fort VII przeznaczony był dla 1 baralionu piechoty i 1 baterii artylerii i składał się z:

W 1939 r. ściana lewej kaponiery barkowej fortu stała się miejscem straceń mieszkańców Torunia.

Zniszczenia i modernizacje

W chwili gdy wojska pruskie opuszczały Toruń, w forcie VII - podobnie jak i w innych obiektach twierdzy - dokonały zniszczeń, które w znacznym stopniu ograniczyły wartość bojową warowni. Zabrano urządzenia artyleryjskie w kojcach obronnych, przyrządy celownicze, drzwi i zasuwy pancerne oraz instalację elektryczną. Uszkodzona została również instalacja telefoniczna i kable telegraficzne. Dalsze zniszczenia obiektu przyniosły lata po II wojnie światowej, a szczególnie działania rozbiórkowe z lat 60-tych oraz modernizacje obiektu prowadzone przez kolejnych jego właścicieli. Przede wszystkim rozebrane zostało obustronne obmurowanie fos co dało łatwy dostęp do obiektu licznym szabrownikom i zbieraczom złomu. Efektem ich działalności było m.in. wymontowanie kopuł wieżyczek obserwacyjnych piechoty WT-90. Jednocześnie dokonano wielu dobudów w tym najbardziej szpecące w fosie m.in. piętrowy budynek) i na stoku prawego skrzydła nasady. Dla potrzeb stworzonego miejsca pamięci narodowej tzw. "Ściany śmierci" do lewej kaponiery fortu doprowadzono bitą drogę rozkopując w tym celu nasyp baterii skrzydłowej fortu.
Zapraszam również do GALERII FOTO