Zbudowany w latach 1879-1884 z cegły i betonu, jest najbardziej wysuniętym na północ fortem Twierdzy Toruń. Było to ostatnie z dzieł wzniesionych w pierwszym etapie budowy pierścienia zewnętrznego toruńskich fortów standartowych.
Zadaniem fortu była obrona węzła kolejowego Toruń-Mokre i Toruń-Północ oraz obrona Torunia od strony północno wschodniej. Ogień artylerii fortu i znajdujących się przy nim baterii sięgał do Rubinkowo-Grębocin-Papowo Toruńskie. Fort przeznaczony był na pomieszczenie 1 batalionu piechoty i 1 baterii artylerii
W forcie mieściło się:
2 otwarte stanowiska dla dział
3 punkty obserwacyjne (2 WZ-90 i 1 PBSt-87)
9 schronów pogotowia
31 pomieszczeń mieszkalnych
10 magazynów
2 kuchnie z 3 kotłami hermetycznymi i 3 kotłami zwykłymi
1 piekarnia
po jednym pomieszczeniu dla maszyn i zbiorników na przetwory ropne
5 pomp artezyjskich na wodę
Z placu broni do głównej bramy wejściowej koszar szyjowych prowadził przez fosę most konstrukcji żelaznej, wspartej na dźwigarach stojących na murowanym filarze i murze opasowym. Powłoka jezdni mostu była szabrowana. Zbudowany został w czasie budowy samej warowni - w 1884 r. Jego długość wynosiła 18 m, szerokość 5,5 m. W samym wejściu do fortu w bramie głównej most zwodzony, żelazny.
Fort znajdował się w znacznej odległości od systemu dróg rokadowych biegnących równolegle do linii umocnień twierdzy na jej całym obwodzie. Najbliższy fortowi IV odcinek (obecnie ul. Polna) znajdował się w odległości prawie pół kilometra od niego. Obiekt połączony był z drogą rokadową odcinkiem umocnionej drogi dojazdowej długości 460 m i szerokości 8-10 m, zbudowanej w 1882 r. Droga nie była zabezpieczona chroniącymi ją wałami, jednakże była zamaskowana rosnącymi w okolicy drzewami. Od północy i północnego wschodu chroniona była przez sam fort; od strony miasta pozostawała odkryta.
Niemalże od początku fort posiadał również dwie baterie skrzydłowe znajdujące się na przedłużeniu linii koszar szyjowych poza obszarem samego fortu. Do dnia dzisiejszego zachowały się w niezłym stanie schrony obsługi obu baterii.
W latach 90-tych XIX w. podobnie jak inne forty twierdzy obiekt przeszedł modernizację. Od 1894 r. prowadzono prace wzmacniające fort i wyposażano go w urządzenia techniczne: wzmocniono pokrycie powierzchni murowanych obiektów podziemnych poprzez nałożenie na nie płyty betonowej o grubości 1 metra i zwiększono warstwę ziemi nad nimi. Pomieszczenia mieszkalne wyposażono również w okiennice pancerne, a część z nich całkowicie zabetonowano (1914). Zabiegi te sprawiły, iż obiekt stał się odporny na pociski dział kal. 150 mm. W celu zamaskowania obiektu i znajdujących się przy nim otwartych baterii artylerii oraz schronów stoki bojowe zostały zalesione, a w 1911 r. dodatkowo opasane przeszkodami z drutu kolczastego zamaskowanymi krzakami. Same stoki fortu pokryto maską drzewną kryjącą otwarte stanowiska artylerii i schrony dla obsługi.
Od 1912 r. fort IV posiadał wentylację elektryczną zasilaną motorów na ropę. Mury pomieszczeń technicznych gdzie znajdowały się motory oraz zbiorniki na ropę wzmocniono na 1,5 m grubości a otwory okienne zabetonowano.
W chwili gdy wojska pruskie opuszczały Toruń, w forcie IV - podobnie jak i w innych obiektach twierdzy - dokonały zniszczeń, które w znacznym stopniu ograniczyły wartość bojową warowni. Zabrano urządzenia artyleryjskie w kojcach obronnych, przyrządy celownicze, drzwi i zasuwy pancerne oraz motory zasilające instalację elektryczną, wentylacyjną i dzwonki alarmowe.
Po przejęciu obiektu przez władze polskie w 1920 r. fort IV, który uzyskał nazwę "Stanisław Żółkiewski" przez dwa kolejne lata stał pusty. Dopiero w 1923 r. zakwaterowano w nim batalion 63 pułku piechoty co połączone zostało z zakrojonym na szerszą skalę remontem. Przebito ponownie zabetonowane wcześniej otwory okienne w koszarach, odnowiono tynk i pobielono ściany w pomieszczeniach koszarowych, magazynach i korytarzach. Pociągnięto zupełnie nową instalację elektryczną, jednak z braku dalszych funduszy nie doprowadzono do fortu zewnętrznego zasilania elektrycznego. Gruntownemu remontowi poddano również umocnienia brzegów kanałowych. W kolejnych latach zabiegi miały tylko znaczenie kosmetyczne. Prowadzono prace konserwacyjne, odmalowano płoty forteczne, bramy wjazdowe, most i żelazne drzwi w schronach.
Niskie położenie fortu i wiążące się z nim problemy z odwodnieniem terenu spowodowały dość szybkie zawilgocenie całego obiektu, co skutkowało negatywną opinią przedstawicieli Zarządu Fortecznego o stałym zakwaterowaniu w nim wojska.
Dojazd do fortu komunikacja miejską nie powinien sprawiać kłopotów, choć autobusy nie kursują zbyt często. Z Dworca Głównego PKP do fortu dojechać można autobusami linii 14, z centrum dodatkowo linią 28. Z Dworca Wschodniego dotrzeć do fortu można liniami 20 i 33. Przystanek znajduje się na ul. Mlecznej, zaledwie kilkadziesiąt metrów od bramy wjazdowej do fortu.
Obecnie fort jest dobrze przygotowany do przyjmowania zwiedzających. W koszarach szyjowych znajduje się restauracja oraz schronisko turystyczne.
Zapraszam również do GALERII FOTOGRAFICZNEJ