Zbudowany w latach 1888-1892 jako ostatni -najnowocześniejszy - fort twierdzy toruńskiej jest jednocześnie jedynym w tej części Europy pruskim fortem pancernym. Wzniesiony na wysokim, prawym brzegu Wisły (lasek między obecnymi ulicami Lubicką, Turystyczną, a brzegiem Wisły) miał za zadanie chronić miasta od strony wschodniej i południowo-wschodniej (Lubicz, Złotoria, zakole Wisły).
Pierwotna nazwa "Buchtafort" pochodziła od wzgórza, na którym ulokowano fort, jednak jeszcze w trakcie budowy, bo w 1884 r. zmieniona została na "Feste König Wilhelm I". Kolejne rozbudowy prowadzone w ramach wzmocnienia frontu wschodniego przekształciły fort w grupę dzieł pozostających w nieznacznym oddaleniu od siebie i zamaskowanych zielenią. Złożyły się na nie (obok fortu właściwego) schrony międzypola: piechoty, artyleryjskie i amunicyjne, schrony obsługi baterii, dwie baterie skrzydłowe, stanowiska armat do ostrzału Wisły oraz pierścien okopów ziemnych otaczających łukiem całość dzieła od stoku wysokiego brzegu Wisły przed fortem, aż po Fort II znajdujący się po drugiej stronie drogi lubickiej. O znaczeniu militarnym tego rejonu może świadczyć rozmieszczone tu uzbrojenie. Na wysokiej skarpie tuż przy prawym barku fortu zainstalowano skierowane w stronę Wisły cztery stanowiska armat kal. 90 mm do ostrzału doliny i nurtu Wisły. Kilkadziesiąt metrów wcześniej rozlokowana została czterostanowiskowa bateria dział kal. 150 mm skierowanych na przedpole fortu.
Podobne umocnienia znalazły się przy lewym barku fortu. Jego przedłużeniem była bateria złożona z 6 dział 150 mm skierowanych na drogę lubicką. Na końcu baterii w nieznacznym oddaleniu umieszczono dodatkowo schron piechoty mieszczący jedną kompanię wojska prawdopodobnie do obsadzenia znajdujących się w pobliżu okopów. Bezpośrednio w sąsiedztwie lewego barku fortu - tuż przed baterią - znalazły się widoczne również obecnie ziemne stanowiska prawdopodobnie dla lekkich armat obrony własnej fortu. Prowadził do nich głęboki okop wychodzący z linii koszar szyjowych, w którym znadował się drugi schron baterii skrzydłowej (lewej) - obecnie nieistniejący. Schron prawdopodobnie połączony był podziemnym przejściem z fortem.
Większość obiektów rozmieszczona została wzdłuż prowadzącej bezpośrednio do fortu drogi-holweg (obecnie część ulicy Winnej) osłoniętej wysokimi nasypami. Jedynym wyjątkiem jest wspomniany schron piechoty przy lewej baterii pozostający w nieznacznym oddaleniu od drogi. Dostęp do obiektów umożliwiały przerwy w nasypie, przez które poprowadzono brukowane ścieżki dojazdowe do schronów. Droga do fortu stanowiła przedłużenie całego systemu dróg rokadowych biegnących równolegle do linii umocnień twierdzy na jej całym obwodzie i łączyła się prawdopodobnie z obecną ulicą Wschodnią lub Cyprysową (ta ostatnia była drogą dojazdową do Fortu II).
Podstawowym uzbrojeniem fortu była bateria pancerna złożona z 4 haubic kal. 210 mm zainstalowanych na obrotowych kopułach umieszczonych na nasypie bezpośrednio za koszarami szyjowymi. Uzupełniały je kazamatowe stanowiska do obrony fosy umieszczone na przeciwskarpie fortu, w których zainstalowano 12 działek rewolwerowych.
Do kierowania ogniem służyły rozmieszczone niesymetrycznie na skarpie fortu cztery pancerne stanowiska obserwacyjne: dwa dla artylerii (P.B.St. 87- umieszczone na wale czołowym fortu) i dwa dla piechoty (WT-90; jedno stanowisko zainstalowano w prawym narożu barkowo-szyjowym [obecnie zabetonowane] drugie natomiast w lewym narożniku wału czoła fortu, na lewo od stanowiska obserwacyjnego artylerii).
Fort I był pancernym fortem pośrednim, zbudowanym na planie trapezu. Załoga fortu liczyła łącznie 371 osób: 13 oficerów, 200 żołnierzy piechoty, 152 artylerzystów i 6 saperów, ulokowanych w koszarach szyjowych fortu. Obok pomieszczeń mieszkalnych dla oficerów i żołnierzy koszary kryły również komendanturę, 2 kuchnie, latryny i maszynownię oraz blok pomieszczeń dla obsługi baterii pancernej. Wszystkie pomieszczenia w obrębie fortu ( w tym również kazamatowe stanowiska obrony fortu na przeciwskarpie) połączone były komunikacją podziemną. Ponadto do pancernych stanowisk obserwacyjnych i baterii pancernej prowadziły wejścia ze schronów znajdujących się na nasypie fortu. Od strony koszar dostępu do fortu broniła owalna kaponiera szyjowa głęboko wschodząca w niewielki plac broni. Cały fort otoczony został wysokim wałem przeciwskarpy z suchą fosą i zabezpieczony dodatkowo ciężkimi kratami fortecznymi znajdującymi się w fosie u podnóża fortu. Od prawego naroża barkowo-szyjowego fortu w stronę Wisły prowadził obmurowany kanał będącym być może systemem odwadniania fortu.
Po I wojnie światowej i przejściu Torunia w ręce polskie Fort I, pełniący nadal funkcje militarne otrzymał nazwę "Jan III Sobieski". W gestii wojska pozostawał do 1956 r. by następnie służyć swoją powierzchnią jako magazyn czy winiarnia. W międzyczasie, w połowie lat 50-tych fort padł ofiarą działalności (jak zresztą kilka innych fortów) Miejskiego Przedsiębiorstwa Robót Rozbiórkowych. Zniszczeniu uległy w tym czasie przeciwskarpy fortu i pozostające przy niej kaponiery wraz ze schronem lewej baterii skrzydłowej. W 1971 r. Fort I wpisany został do rejestru zabytków, jednak nie wpłynęło to na lepsze zagospodarowanie obiektu, który stale niszczeje. Wiosną 2000 r. wytyczono i oznakowano czarny szlak turystyczny wokół fortów Twierdzy Toruń, który objął również Fort I.
Jeśli chcesz obejżeć więcej zdjęć z Fortu I zapraszam do
GALERII FOTO