Polskie korporacje akademickie na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie

"Bracia siądźmy wielkim kołem

Za przykładem ojców społem

Chylcie dzbany, wznieście czapki

Vivat! wolny burszów stan"

"Pieśń otwarcia"

Król Stefan Batory (portret z auli Uniwersytetu Stefana Batorego, obecnie w kościele Św. Jana) (fot. T. Kozłowski).

    Korzenie ruchu korporacyjnego sięgają wstecz pierwszej połowy XIX wieku. Tradycje te wywodzą się jednak z jeszcze dawniejszych czasów nawiązując do działalności takich organizacji jak np. wileński Związek Filaretów. W 1828 r. w Dorpacie powstała najstarsza polska korporacja akademicka Polonia. Zawiązanie się jej, a szczególnie intensywna praca jej członków na rzecz integracji środowisk studenckich, dały w efekcie impuls do powstania innych organizacji tego typu. W 1921 r. przy udziale siedmiu organizacji korporacyjnych powstał Związek Polskich Korporacji Akademickich (w skrócie ZPKA). Honorowymi filistrami różnych korporacji były takie osobistości życia publicznego oraz naukowego jak m.in. Ignacy Paderewski, Roman Dmowski, Władysław Tatarkiewicz, Stefan Banach, Józef Haller, Józef Dowbór-Muśnicki, Władysław Sikorski, prof. Jan Czekanowski, prymas Aleksander Kakowski, czy Włodzimierz hr. Dzieduszycki. [D. Pater "Rys historyczny ruchu korporacyjnego w Polsce", Biuletyn Korporacyjny, Numer Zjazdowy, 20.11.1999 Warszawa oraz Z. Popławski, Polskie Korporacje Akademickie, Zeszyt 9, Związek Polskich Korporacji Akademickich w latach 1928-1939, Warszawa 1995]. Obecnie organizacje te, po ponad półwieczu niebytu wracają na polskie uczelnie. Jak dawniej stawiają sobie za cel rozwój naukowy i kulturalny swoich członków, wychowanie w duchu patriotycznym, pracę dla kraju oraz tworzenie głębokich więzi w środowisku akademickim. Jeżeli chciałbyś dowiedzieć się więcej o współczesnym ruchu korporacyjnym zobacz też: Konwent Polonia.

    Na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie, przed II woją światową, działały następujące korporacje: Konwent Polonia, Konwent Batoria (założona dnia 12 listopada 1922 r.), Polesia, Vilnensia, Leonidania, Concordia Vilnensis, Cresovia i Filomatia Vilnensis oraz korporacja żydowska Unitania. Część z nich miała charakter narodowo-demokratyczny inne były zorientowane prorządowo.

Poczty sztandarowe korporacji akademickich Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Plac .Skargi.

Uroczystości 10-lecia wskrzeszenia USB, 1929 rok. Poczet pierwszy z  prawej K!Polonia, drugi K!Batoria.

   Cresovia  - Vivat! Crescat! Floreat!

    Cresovia (pełna nazwa Polska Akademicka Korporacja Cresovia z siedzibą w Wilnie) powstała w końcu roku 1926 przy Uniwersytecie Stefana Batorego. Jako datę starszeństwa przyjmowano jednak dzień 28 czerwca 1927 roku (64 miejsce na liście ZPKA). Założycielami było 16 studentów (patrz wierzch dekla, szesnastoramienna gwiazda) pochodzących z Wileńszczyzny (niektórzy twierdzą, że 20). Kandydowała przy najstarszej korporacji polskiej K! Polonia. Dewizą Cresovii było hasło "W szczęściu wszystkiego są wszystkich cele". Herb stanowiła tarcza podzielona na trzy pola, przebiegające skośnie od strony prawej do lewej w kolorach: górne pole bordowe z wyrysowanym cyrklem, pole środkowe seledynowe i pole dolne w kolorze złotym z umieszczoną sylwetką niedźwiedzia [Leon Ter-Oganjan, "Polskie Korporacje Akademickie. Album Insygniów i Hymnów Korporacyjnych", Zeszyt 4, Warszawa, 1994 r.]. Kwatery tej korporacji mieściły się przy ulicy Wielkiej 15/4, Dominikańskiej 13 lub 15 oraz Bonifraterskiej 8-9. Obowiązywała menzura pistoletowa więc bandy noszone były z lewego barku do prawego biodra (patrz zdjęcie poniżej). W latach 1930-1938 korporacja funkcjonowała poza strukturami Związku Polskich Korporacji Akademickich. Należeli do niej przede wszystkim studenci prawa oraz medycyny, późniejsi sędziowie, adwokaci, lekarze - aktywni i wpływowi działacze kresowi. Korporacja Cresovia była niewątpliwie korporacją o orientacji sanacyjnej i piłsudczykowskiej. 

Vivat Konventus Cresovia

Crescat et floreat.

Niechaj szczęście mu sprzyja,

chwale przez wiele lat.

fragment Hymnu Cresovii

Korporanci Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie ze sztandarem i w strojach "organizacyjnych" (czapka tzw. dekiel, szarfa - banda oraz broń biała najczęściej  w postaci rapieru zwanego szlagierem). Od lewej siedzi prawdopodobnie Com! Kazimierz Horoszko(?) - prezes Konwentu Batoria, w środku Com! NN (z szablą oldermana), z prawej Com! Czesław Karol Kozłowski (dwaj ostatni z Cresovii). Czesław Kozłowski w roku 1931 pełnił funkcję wiceprezesa Cresovii, na przełomie 1931/32 i w 1932 roku oldermana (opiekuna nowo wstępujących fuksów). Com! trzymający sztandar oraz fuks siedzący poniżej to osoby o nie ustalonej tożsamości.

    Poniżej fragment tzw. bandy  w barwach korporacji Cresovia (bordowym seledynowym (kolor wyblakł) i złotym). Na szarfie widoczne podpisy. Z lewej denko dekla z "cyrklem" - monogram pisany jednym ruchem bez odrywania pióra, będący skrótem od łacińskich słów Vivat Crescat Floreat Cresovia. Cyrkiel był m.in. wyszywany na deklach korporantów z K!Cresovia (na zdjęciu). Podpisywanie band, a także wszywanie w dekiel tasiemek w barwach korporacji (tzw. wszywki) wiązały się ze sztychowaniem, specjalną  ceremonią braterstwa podczas której dekle korporacyjne były przekłuwane rapierami, a sztychujący się przysięgali sobie przyjaźń. Dekiel posiadał również barwy korporacyjne: denko było bordowe, a otok na deklach barwiarzy w kolorach złotym (żółtym) i seledynowym.

Oryginalny dekiel i banda korporacji Cresovia. Denko dekla z sznurem w kształcie wieloramiennej gwiazdy (ramiona oznaczają liczbę założycieli), po środku cyrkiel z wykrzyknikiem

 (wykrzyknik oznaczał, że korporacja "uznawała" pojedynki).

Fragment bandy z podpisem "Cisek Adam", obok wyrysowany cyrkiel najprawdopodobniej korporacji Piłsudia.

Spis przedwojennych członków K! Cresovia [przygotowany na podstawie: Polskie Korporacje Akademickie, Zeszyt 15, Biuletyn Korporacyjny, 1999 r., Warszawa oraz danych własnych].

Braciom, co po życiu znoju,

Spoczywają już w spokoju,

Pod mogilnym żwirem ziemi

Wieczny spokój, wieczna cześć

"Pieśń otwarcia"

Filistrzy honorowi: ks. biskup dr Władysław Bandurski (były kapelan Legionów Piłsudskiego), prof. Franciszek Bossowski (prawnik, opiekun K! Cresovia), ppłk. Jerzy Dąmbrowski ("Łupaszka"- słynny zagończyk, bohater wojny 20tego roku), prof. Władysław Dziewulski (rektor USB, pierwszy prorektor UMK w Toruniu), prof. Stefan Ehrenkreutz (senator, ostatni rektor USB w Wilnie), Józef Gallot (wiceminister komunikacji), - Kowalski (starosta grodzki),  kpt. P. Orciuch, inż. Edward Peczke (naczelnik Wydziału Mechanicznego Wileńskiej Dyrekcji Kolei Państwowej), Edward Ratyński (Prezes Izby Skarbowej), prof. Bronisław Rydzewski (senator BBWR)

Zaproszenie na uroczysty konwent. W roku 1931 nadano tytuł honorowego Filistra ks. biskupowi dr. W. Bandurskiemu oraz mjr. J. Dąbrowskiemu.

 W czasie tego spotkania przemówienie wygłaszał Com! Czesław Karol Kozłowski (ze zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej UMK w Toruniu)

Członkowie: Antoni Alchimowicz (założyciel), Antoni Dionizy Bednarek, Henryk Biełuński, Władysław Bortnowski, Stanisław Bukraba (założyciel), Stanisław Butkiewicz (założyciel), Edward Chmielewski (założyciel), Witold Cynkutis, Władysław Cyronek (założyciel), Kajetan Drozd, Aleksander Dubrowski (założyciel), Władysław Burak-Gajewski, Henryk Głąbik, A. Karpiński, Bohdan Kawecki (założyciel), Benedykt Kieńć, Stanisław Kijowski, - Kołotko, Wiktor Komorowski, Jan Kostrowicki, Tymoteusz Kowalewicz, Czesław Karol Kozłowski, Aleksander Krasowski, Witold Krebski (założyciel), Witold Krzyżanowski (założyciel), Leon Łabuński, Witold Nałęcz-Małachowski, Władysław Markiewicz, Tadeusz Dołęga-Mazowiecki, Zygmunt Morawski, Antoni Montwiłł (założyciel), Zenon Naumowicz, Józef Obuchowicz, Franciszek Onichowski, Zygmunt Pysiak, - Pytlak, Zygmunt Rydlewski, Czesław Rydzewski, Władysław Ryńca, Władysław Sadowski, Wieńczysław Sajkowski (założyciel), Bolesław Skoczkowski, Adam Skut (założyciel), Piotr Skwarczyński, Edward Sokołowski, Konstanty Szychowski, Józef Trzeciak, Wincenty Tymański, Bohdan Wendorff, Antoni Wojskiewicz (założyciel), Piotr Wróbel, Edward Wyrostkiewicz, Jarosław Zielecki, Władysław Zieralski, Stanisław Zyłło

Synowie Filistrów Cresovii włączeni do K! i obdarzeni tytułem honorowego Fuksa: Czesław Feliks Kozłowski

Jeżeli posiadasz jakieś materiały, pamiątki oraz zdjęcia, a także informacje na temat K! Cresovia, Konwent Batoria lub innych wileńskich korporacji, albo posiadasz wiadomości na temat wymienionych tu osób lub ich rodzin napisz koniecznie: kozlow@biol.uni.torun.pl. W planie opracowanie biogramów Filistrów honorowych i członków Korporacji Cresovia.

Poczet sztandarowy K! Cresovia przed mauzoleum Matki i Serca Syna, Rossa, Wilno, 1936-37 rok.

Czwarty od lewej Filister h.c. K! Cresovia ppłk. Jerzy "Łupaszka" Dąbrowski

    Zamieszczony niżej tekst piosenki jest przykładem studenckiej twórczości korporacyjnej. Pieśni tego typu śpiewano na mniej oficjalnych kwaterach-spotkaniach tzw. fidułkach, spożywając przy tym ulubiony trunek korporantów, którym tradycyjnie było i jest piwo (obowiązuje zasada wolno pić, ale nie wolno być pijanym!).

De Capo at finem

Na temat "Miała Zosia szwoleżera"

Miała Zosia Korporanta

Co jej słodycz spijał z ust

Czule pieścił ją do ranka

Korporanci to jej gust !

Lecz nazajutrz, dudnią schody

Zniknął student pośród mgły

Hejże burszu, burszu młody

Wywołujesz w oczach łzy ...

Próżno Zosia wyczekuje

Kiedy wróci miły bursz ...

Próżno oczka wypłakuje

Bursz nie wrócił nigdy już.

Gdy minęły trzy kwartały

Rozwiązania przyszedł kres

urodził się fuksik mały

Na otarcie Zosi łez ...

Ten w kolebce dzierżąc smoczek

Już do dziewic pociąg miał

A gdy minął szósty roczek

Narzeczoną piękną miał

A gdy wąsik rósł pod nosem

Jakiejś cnoty  zerwał kwiat

Czułe słówka opowiadał, potem

Zwiał  jak tata w świat.

Czesław Karol Kozłowski,  Głębokie  25.II.1935 rok

*bursz - student, * fuks (w niektórych korporacjach giermek) - kandydujący do przyjęcia w poczet pełnoprawnych członków korporacji czyli barwiarzy (rycerzy)

Konwent Batoria - Vivat! Crescat! Floreat!

    W 2003 roku na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, który kontynuuje tradycje Uniwersytetu Stefana Batorego w powojennej Polsce, reaktywował się Konwent Batoria. Po Konwencie Polonia jest to druga wileńska korporacja, która wznowiła oficjalną działalność w niepodległej Polsce. (Prezes Com! Łukasz Małkiewicz, e-mail:batoria@go2.pl, opiekun naukowy dr Tomasz Kozłowski). Wznowienie działalności w Toruniu odbywało się pod opieką poznańskiej kartelowej K! Lechia, z która Konwent Batoria jeszcze przed wojną podpisał kartel wieczysty oraz pod troskliwym okiem przedwojennego Batorusa Fil! Pawła Świetlikowskiego. Dewiza Konwentu brzmi Scientia - Patria - Honor (Nauka - Ojczyzna - Honor), a barwy stanowią kolory złoty, biały i niebieski.

     Jeżeli jesteś studentem płci męskiej i jest Ci bliska akademicka tradycja - serdecznie zapraszamy, przyłącz się do nas!

  Prezydium Konwentu Batoria na swojej kwaterze, Wilno (lata 30te XX wieku).

Filister h.c. Konwentu Batoria gen. J. Dowbór-Muśnicki w gronie Batorusów, Wilno 1927 r.

Podziękowania. Dziękuję za informacje i materiały: Com! Łukaszowi Małkiewiczowi, Fil! Patrykowi Tomaszewskiemu (K! Batoria) oraz Fil! Bartłomiejowi Wróblewskiemu (K! Lechia), a także Fil! Marcinowi Wiszowatemu (K! Polonia)

Chcesz wiedzieć więcej o koprporacjach akademickich odwiedź witrynę http://www.archiwumkorporacyjne.pl/

oraz Wirtualne Muzeum Korporacji Wileńskich http://www.konwentpolonia.pl/07Galeria/4.%20korporacje%20wilenskie

Strona jest częścią serwisu "Strony Kozłowskich herbu Kozłowski", http://www.biol.uni.torun.pl/~kozlow/gen/index.htm

 Autor: Tomasz Kozłowski. Prawa do treści i ikonografii zastrzeżone! Wykorzystanie tekstu, jego fragmentów oraz zdjęć każdorazowo wymaga zgody autora.