Zainteresowanie problemem bilansu masy lodowców rozpoczęło się na początku XX wieku. W latach 40-tych pomiary rocznego bilansu masy zapoczątkowane zostały na kilku lodowcach. Podczas Międzynarodowego Roku Geofizycznego badaniami tymi objęto kolejne lodowce na całym świecie. Głównie w takich obszarach jak: Alpy, Skandynawia, polarna część Uralu, Tien-Szan i Północna Ameryka. Obecnie badania bilansu masy są podstawową częścią badań glacjologicznych, zarówno związanych z fluktuacją lodowców, odpływem, jak i globalnymi zmianami klimatu. Badaniami bilansu masy objęte są małe lodowce górskie o bardzo małej powierzchni (mniejszej niż 1 km2) do potężnych pokryw lodowych o powierzchni kilku tysięcy kilometrów kwadratowych. Jednak badania skupione są głównie na lodowcach najmniejszych, co w dużej mierze wynika z warunków logistycznych wykonywania pomiarów na takich lodowcach.
W opracowaniu oparto się przede wszystkim na pracy Dyurgerova (2002), w której zestawił on wartości bilansu masy dla 287 lodowców z całego świata od początku prowadzenia badań nad tym zagadnieniem. Rozszerzono je o najnowsze dane, głównie na podstawie Glacier Mass Balance Bulletin (IAHS(ICSI)/UNEP/UNESCO, 2003) oraz źródeł internetowych. Dokonano obliczeń i analizy średniego bilansu masy w wybranych wieloleciach, jak również określono udział lat z dodatnim bilansem masy w odniesieniu do analizowanych lodowców. Pozwoliło to ocenić liczbę lodowców charakteryzujących się średnim rocznym dodatnim bilansem masy oraz wyróżnić regiony świata, gdzie one występują. Jest to szczególnie interesujące w świetle współczesnego ocieplania się klimatu. Świadczy to o tym, że są obszary, gdzie w przeciwieństwie do większości obszarów kuli ziemskiej, lodowce charakteryzowały się w całym okresie badawczym, a także w ostatnich 10–20 latach przyrostem masy. Zależy to od wielu czynników, z których najważniejszą rolę, oprócz warunków klimatycznych, odgrywa ich położenie (odległość i wysokość nad poziomem morza), a przede wszystkim wielkość i położenie akumulacyjnej części lodowca. Uzyskane wyniki wskazują również, że nie zawsze liczba i lokalizacja lodowców jest wystarczająco reprezentatywna do oceny średniego bilansu masy dla danego regionu.
Średni roczny bilans masy lodowców objętych systematycznymi badaniami w ramach Światowego Monitoringu Lodowców (World Glacier Monitoring Service) dla 30 lodowców wyniósł w roku 2002 –690 mm e.w., a w roku 2003 prawie dwa razy więcej –1238 mm e.w.. W latach tych odpowiednio udział lodowców z dodatnim bilansem masy wyniósł 13 i 10 %. W wieloleciu 1980-1999 wyniósł on –280 mm. Dodatni bilans masy w tych latach posiadało 31 % lodowców (IAHS(ICSI)/UNEP/UNESCO, 2003).
Pomimo ujemnego bilansu masy większości lodowców świata, na podstawie analizy stwierdzono, że w wielu regionach występują lodowce o dodatnim rocznym bilansie masy, bądź z dużą liczbą lat, kiedy wartości te były dodatnie. Są to przede wszystkim lodowce skandynawskie, islandzkie, a także niektóre lodowce północnoamerykańskie (rys. 1). Przykładowo 15-30 % badanych lodowców islandzkich posiada każdego roku dodatni bilans masy. W przypadku lodowców zlokalizowanych w Norwegii udział ten wynosi powyżej 50 % prawie we wszystkich latach kiedy prowadzone były badania. Dużym odsetek o dodatniego bilansu masy jest charakterystyczny dla lodowców USA i Kanady.
Od początku prowadzonych badań na poszczególnych lodowcach średni roczny dodatni bilans masy posiadały 22 z nich. Najwyższy średni roczny dodatni bilans masy w wieloleciu posiadają lodowce Grimsvoth (Islandia, +2480 mm), Kropotkina (Rosja, +1600 mm), Koryto (Rosja, +739 mm) oraz Engabreen (Norwegia, 586 mm).
Z analizy wynika, że liczba lodowców objętych badaniami bilansu masy jest wciąż niewystarczająca. Lodowce, dla których charakterystyczny jest dodatni bilans masy w wieloleciu, charakteryzują się w ostatnich latach niższymi wartościami dodatnimi. W ostatnich latach przeważa ujemny trend bilansu masy lodowców świata. Regionalnie nie jest on jednak tak wyraźny i jednoznaczny.
LITERATURA:
Dyurgerova M., 2002, Glacier Mass Balance and Regime: Data of Measurements and Analysis. University of Colorado, Institute of Arctic and Alpine Research, Occasional Paper 55, 1-268.
IAHS(ICSI)/UNEP/UNESCO, 2003, Glacier mass balance bulletin no. 7. (Haeberli, W., Hoelzle, M., Frauenfelder, R and Zemp, M.; eds.).,World Glacier Monitoring Service, University and ETH Zurich.