Natura, Homines, Historia 2022
Filip Rogalski
„Kosmologia umarła: niech żyje kosmologia!” - humanistyka nieantrpocentryczna, posthumanizm i kultura współczesna
Tekst ten problematyzuje dominujące w Amazonii rozumienie relacji człowiek-zwierzę w kategoriach dychotomii groźny podmiot vs. bezwładny przedmiot, gdzie biegun podmiotowości odpowiada interakcji ze zwierzęciem jako niebezpieczną upodmiotowioną drugością (alterity), podczas gdy uprzedmiotowienie charakteryzuje proces przekształcania zwierzęcia w mięso. Na podstawie analizy opowieści myśliwskich ludu Arabela pokazuję, że upolowane zwierzę niekoniecznie traci swoją podmiotowość w momencie konsumpcji, ale może zachować ją w pamięci myśliwego, gdzie staje się częścią jego biografii. Opowieści myśliwskie Arabeli ilustrują proces aktywnego upodmiotowienia upolowanych zwierząt poprzez schemat komicznej, „slapstickowej” drapieżności. Arabela upodmiotowiają zwierzę jako rywala myśliwego i partnera w żartobliwej towarzyskości, analogicznej do tej, obecnej w ich relacjach międzyludzkich. Stawiam tezę, że ludy Amazonii pojmują nieludzką, zwierzęcą podmiotowość podług dwóch trybów – jako groźną drugość, której należy unikać lub okiełznać, oraz jako znajomą podmiotowość, zdolną do uczestniczenia w ludzkiej społeczności.
Słowa kluczowe
etnologia Amazonii, animizm, perspektywizm, drapieżnictwo, łowiectwo, związki człowiek-zwierzę, opowieści myśliwskie