Natura, Homines, Historia 2020
Marek Wołodźko
"Przyroda" wcielona i konstruowana. Podmiotowość, sprawczość i mistyfikacja wśród Bora z Amazonii peruwiańskiej
Bora z północno-wschodniej Amazonii peruwiańskiej od ponad 100 lat mają kontakty ze społeczeństwem narodowym. Pomimo tego, że zmiany pod wpływem globalizacji co raz szerzej obejmują różne sfery ich życia społeczno-kulturowego i ekonomicznego, to proces trwania kulturowego Bora stymulowany przez państwo w jego rozumieniu kategorii trwania (w postaci np. ożywiania folkloru indiańskiego), przez nich samych jest konceptualizowany i praktykowany wg ich tradycyjnych sposobów zawłaszczania świata i kierowania nim. Chcę to zobrazować na dwóch przykładach, w jaki Bora używają świata przyrody w stosunku do siebie samych (np. obrzędowości) i wg tych samych kategorii do świata białych (np. w pokazach tańców i pieśni dla turystów) wskazując, że jest to ta sama strategia tylko w innych dekoracjach kulturowych – "przyroda" wcielona. Po drugie, chcę pokazać jak Bora wpisując się w wyobrażenia białych o świecie indiańskim, konstruują "przyrodę", której nie używają w stosunku do siebie, a wyłącznie jako maski w relacjach ze światem zewnętrznym. "Przyrodę" opatrzyłem cudzysłowem, ponieważ jest tu rozumiana jako dyskurs, a nie konkretna praktyka techniczno-użytkowa.
O autorze
Antropolog, Fundacja "Kultury ponad kulturą". Prowadzi badania etnograficzne w Amazonii peruwiańskiej wśród Indian Bora. Zajmuje się zagadnieniami związanymi z poznawaniem i rozumieniem obcej kultury, funkcjonowaniem w społeczeństwie odmiennym od społeczeństwa europejskiego, nabywaniem innej kompetencji kulturowej, metodologią badań terenowych, możliwością reprezentacji i opisu kultur tubylczych w kategoriach pojęciowych, wizualnych i doświadczeń współczesnego człowieka. Autor artykułów o tematyce antropologicznej i muzeologicznej oraz wystaw fotograficzno-etnograficznych.
Marek Wołodźko
‘Nature’ - embodied and constructed. Subjectivity, agency and mystification among the Bora people of the Peruvian Amazonia
The Bora people of the north-east Peruvian Amazonia have been in contact with the national society for over 100 years. Despite the fact that the changes under the influence of globalization are increasingly spreading to different spheres of their socio-cultural and economic life, the process of persistence of the Bora culture stimulated by the state, in the manner that it understands the category of persistence (for example by reviving Indian folklore), is conceptualized and practised by them according to their traditional ways of appropriating and managing the world. I want to illustrate this on two examples of how the Bora people use the world of nature in relation to themselves (e.g. rituals), and according to the same categories to the world of white people (e.g. in dance shows and songs for tourists) indicating that it is the same strategy but presented in other cultural decorations - ‘nature’ embodied. Secondly, I want to show how the Bora people construct ‘nature’ which they do not use in relation to themselves, but only as a mask in relation to the outside world, and thus create the image of the white people about the Indian world. ‘Nature’ is in inverted commas because it should be understood here as a discourse rather than a concrete technical and utilitarian practice.
Key words
The Bora people, Peruvian Amazonia, subjectivity, cultural competence, conceptualisation of nature
About author
An anthropologist, ‘Cultures Beyond Culture’ Foundation (Kultury ponad kulturą). He conducts ethnographic research in the Peruvian Amazonia among the Bora Indians. He deals with issues related to learning and understanding a foreign culture, functioning in a society that is different from the European society, acquisition of a different cultural competence, methodology of field research, possibility of representing and describing indigenous cultures in conceptual and visual categories and with regard to the experience of contemporary man. An author of articles on anthropological and museum-related issues and photographic and ethnographic exhibitions.