Natura, Homines, Historia 2020


Ewa Bińczyk
Trudne relacje człowieka i przyrody w epoce antropocenu


W epoce antropocenu jesteśmy świadkami przekraczania tzw. granic planetarnych, wielkiego szóstego wymierania gatunków, katastrofy klimatycznej, utraty żyznych gleb i zakwaszenia oceanów. Słownik debaty na temat antropocenu konstytuują takie pojęcia, jak postprzyroda, punkty przełomowe, punkt bez odwrotu, niepowetowana strata, zarządzanie nieodwracalną stratą, plan awaryjny, luksusowe emisje, ekstrawagancja energetyczna, odpowiedzialność za zanieczyszczenia, klasy antropocenu, odporność gospodarek, wyhamowanie konsumpcji, postwzrost. Jak podkreślają naukowcy, skala degradacji planety grozi wytrąceniem jej ze znanego nam dotąd stanu równowagi, co będzie równoznaczne z utratą przyszłości. Coraz trudniejsze relacje człowieka i przyrody, podobne temu, czego doświadczyliśmy podczas pandemii koronawirusa, z dużym prawdopodobieństwem będą charakteryzowały XXI wiek.
Przedstawiciele tzw. ekonomii ekologicznej podkreślają, że tzw. business as usual, kapitalizm paliw kopalnych, fundamentalizm wolnorynkowy, narastanie nierówności i przestrzelenie konsumpcyjne w krajach rozwiniętych leżą u podstaw dramatycznego kryzysu środowiskowego początków XXI wieku. Jak się wydaje, potrzebujemy pilnej i zdecydowanej korekty relacji człowieka do przyrody. Powinniśmy stworzyć kultury i gospodarki zdekarbonizowane oraz odmaterializowane. Czy jednak mamy jeszcze na to czas w epoce nieodwracalnych strat? Podczas wystąpienia poszukamy odpowiedzi na te palące pytania, w oparciu o najnowszą literaturę z zakresu debaty na temat antropocenu oraz tzw. ekonomii ekologicznej.



O autorce

Prof. dr hab. Ewa Bińczyk pracuje w Katedrze Filozofii Praktycznej w Instytucie Filozofii UMK w Toruniu. Zajmuje się współczesną filozofią środowiskową, filozofią nauki i techniki, studiami nad nauką i technologią i kontrowersjami w nauce. Jest autorką książek: Socjologia wiedzy w Biblii (Nomos 2003), Obraz, który nas zniewala (Universitas 2007), Technonauka w społeczeństwie ryzyka (UMK 2012), a także Epoka człowieka. Retoryka i marazm antropocenu (PWN 2018).
Ostatnia książka w 2019 roku była nominowana do Nagrody im. Długosza, a także wskazana jako jedna z "20 książek do czytania w XXI wieku" (Lista Międzynarodowego Czytania akcji "Polityki" i Teatru Studio, wrzesień 2019). W roku 2021 książka ukaże się w języku rosyjskim (w wydawnictwie The New Observer).
Współautorka pracy Modeling Technoscience and Nanotechnology Assessment (Peter Lang 2014), współredaktorka wyboru tekstów Studia nad nauką oraz technologią (UMK 2014) oraz Horyzontów konstruktywizmu. Inspiracje, perspektywy, przyszłość (UMK 2015). Stypendystka Fundacji na rzecz Nauki Polskiej (2005), Fundacji Fulbrighta (2006-2007), laureatka stypendium tygodnika "Polityka" "Zostańcie z nami" (2010). W semestrze zimowym roku 2016 visiting scholar na Uniwersytecie Harvarda (Department of History of Science).



Ewa Bińczyk
Difficult Relations Between Man and Nature in the Anthropocene


In the Anthropocene era, we are witnessing the crossing of the so-called planetary boundaries, the great Sixth Extinction of species, a climate catastrophe, loss of fertile soils and ocean acidification. The dictionary of the debate on the Anthropocene is constituted by such notions as post-nature, breakthroughs, point of no return, irreparable loss, management of irreversible loss, contingency plan, luxury emissions, energy extravagance, responsibility for pollution, Anthropocene classes, resilience of economies, slowdown of consumption, post-growth. As the scientists point out, the scale of the planet degradation puts the balance that we have known so far at risk, which will be tantamount to the loss of the future. The increasingly difficult relationship between man and nature, similar to what we have been experiencing during the coronavirus pandemic, is likely to characterise the 21st century.
Representatives of the so-called ecological economy stress that business as usual, fossil fuel capitalism, free-market fundamentalism, the growing inequalities and overconsumption in developed countries underlie the dramatic environmental crisis of the early 21st century. It seems that we need to urgently and decisively correct the relationship between man and nature. We should create decarbonised and dematerialised cultures and economies. But do we still have time for this in an era of irreversible losses? In our speech we will look for answers to these burning questions, based on the latest literature on the Anthropocene debates and the so-called ecological economics.



Key words

The Anthropocene, planetary boundaries, planetary environmental crisis, climate change, irreversible losses, environmental humanities, ecological economics, post-growth, climatic corrections to capitalism



Bibliography

Arias-Maldonado, Manuel, Trachtenberg, Zev (ed.). 2019. Rethinking the Environment for the Anthropocene. Political Theory and Socionatural Relations in the New Geological Epoch. London, New York: Routledge.
Biermann, Frank, Eva Lövbrand (ed). 2019. Anthropocene Encounters. New Directions in Green Thinking. Cambridge: Cambridge Univesity Press.
Bińczyk, Ewa. 2018. Epoka człowieka. Retoryka i marazm antropocenu. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Bińczyk, Ewa. 2018a. Utrata przyszłości w epoce antropocenu, „Stan Rzeczy”, no. 1 (14), 109-134.
Bińczyk, Ewa. 2019. The Most Unique Discussion of the 21st Century? The Debate on the Anthropocene Pictured in Seven Points, „The Anthropocene Review”, 2019, vol. 6 , no. 1-2, 3-18.
Dauvergne, Peter. 2018. Will Big Business Destroy Our Planet? Cambridge, Medford MA: Polity Press.
Ellis, Erle. 2018. Anthropocene. A Very Short Introduction. Oxford, UK: Oxford University Press.
Hornborg, Alf. 2019. Nature, Society, and Justice in the Anthropocene. Unraveling the Money-Energy-Technology Complex. Cambridge, NY: Cambridge University Press.
Jackson, Tim. 2014. Dobrobyt bez wzrostu. Ekonomia dla planety o ograniczonych zasobach. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, transl. Marcin Polakowski.
Keucheyan, Razmig. 2016. Nature is a Battlefield. Towards a Political Ecology, transl. David Broder. Cambridge: Polity Press.
Latour, Bruno. 2018. Down to Earth. Politics in the New Climate Regime. Cambridge, Medford, MA: Polity Pres, transl. Catherine Porter.
Lessenich, Stephan. 2019. Living Well at Other’s Expense. The Hidden Costs of Western Prosperity, transl. Nick Somers. Cambridge, Medford MA: Polity Press.
Lynch, Amanda H., Siri Veland. 2018. Urgency in The Anthropocene. Cambridge, MA, London: The MIT Press.
Maxwell, Richard, Toby Miller. 2020. How Green is Your Smartphone? Cambridge, Medford, MA: Polity Press.
Oreskes, Naomi, Erik M. Conway. 2017. Upadek cywilizacji zachodniej. Warsaw: Wydawnictwo Naukowe PWN, transl. Ewa Bińczyk, Jakub Gużyński, Krzysztof Tarkowski.
Raworth, Kate. 2017. Doughnut Economics. Seven Ways to Think Like a 21st Century Economist. White River Junction, Vermont: Chelsea Green Publishing.
Ripple, W. J., C. Wolf, T. M. Newsome, M. Galetti, M. Alamgir, E. Crist, M. I. Mahmoud, W. F. Laurance, 15,364 scientist signatories from 184 countries. 2017. “World Scientists’ Warning to Humanity: A Second Notice”, BioScience 67 (12), 1 December: 1026-1028. https://doi.org/10.1093/biosci/bix125.
Srnicek, Nick, Alex Williams. 2019. Wymyślając przyszłość. Postkapitalizm i świat bez pracy. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, transl. Ewa Bińczyk, Jakub Gużyński, Krzysztof Tarkowski.
Symons, Jonathan. 2019. Ecomodernism. Technology, Politics and Climate Crisis. Cambridge, Medford MA: Polity Press.
Victor, Peter. 2019. Managing without Growth. Slower by Design, not Disaster. Cheltenham, UK, Northhampton, MA: Edward Elgar, wyd. drugie poprawione i uzupełnione.



About author

Prof. Ewa Bińczyk, PhD works at the Department of Practical Philosophy at the Institute of Philosophy of the Nicolaus Copernicus University in Toruń. Her academic interests include contemporary environmental philosophy, philosophy of science and technology, studies on science and technology and controversies in science. She has authored the following books: Socjologia wiedzy w Biblii [Sociology of knowledge in the Bible] (Nomos 2003), Obraz, który nas zniewala [The Image that enslaves us] (Universitas 2007), Technonauka w społeczeństwie ryzyka [Technoscience in a risk society] (UMK 2012), and Epoka człowieka. Retoryka i marazm antropocenu [The Age of Man. The rhetoric and malaise of the Anthropocene] (PWN 2018).
The latter book was nominated for the Jan Długosz Award in 2019, and also was recommended as one of the ‘20 Books to Read in the 21st Century’ (International Reading List of Polityka and the ‘Studio’ Theatre, September 2019). In 2021, the book will be published in Russian (by The New Observer).
A co-author of Modeling Technoscience and Nanotechnology Assessment (Peter Lang 2014), a co-editor of a selection of texts Studia nad nauką oraz technologią [Study on Science and Technology] (UMK 2014) and Horyzonty konstruktywizmu. Inspiracje, perspektywy, przyszłość [Horizons of Constructivism. Inspirations, perspectives, future] (UMK 2015). A scholarship holder of the Foundation for Polish Science (2005), Fulbright Foundation (2006-2007), winner of the ‘Zostańcie z nami’ [Stay with us] scholarship by the Polityka weekly (2010). In the winter term of 2016, a visiting scholar at Harvard University (Department of History of Science).