W piątek, 5 czerwca 2015 roku, zmarł dr Andrzej Nieuważny, znawca epoki napoleońskiej i wybitny popularyzator historii. Wieloletni pracownik Zakładu Historii XIX wieku Instytutu Historii i Archiwistyki UMK.

Dr Andrzej Nieuważny (ur. 1960) był absolwentem Uniwersytetu Warszawskiego, od 1986 r. pracował na Wydziale Humanistycznym, a następnie na Wydziale Nauk Historycznych UMK. Zajmował się dziejami napoleońskimi, zwłaszcza wojskowością Księstwa Warszawskiego. Był autorem m.in. książek "Kampania 1813 r. na północnym zachodzie Księstwa Warszawskiego: napoleońska twierdza Toruń i jej obrona", "My z Napoleonem", "Czasy napoleońskie". Był członkiem Centre d'Etudes du Monde Russe, Soviétique et Post-Soviétique przy Ecole Hautes Etudes en Science Sociales w Paryżu.

W 2009 r. dr Andrzej Nieuważny otrzymał Palmy Akademickie - wysokie odznaczenie przyznawane przez Akademię Francuską. To jedno z najstarszych i najwyższych odznaczeń cywilnych we Francji. Ustanowił je Napoleon I w 1808 roku. Palmy Akademickie otrzymują szczególnie zasłużeni uczeni i twórcy propagujący kulturę francuską.

Dr Nieuważny był także świetnym popularyzatorem historii i animatorem imprez rekonstrukcyjnych, nawiązujących do dziejów Torunia. Przez wiele lat aktywnie uczestniczył w pracach rady programowej Toruńskiego Festiwalu Nauki i Sztuki.

Prochy dr. A. Nieuważnego złożone zostały na cmentarzu św. Jerzego w Toruniu.

(na podstawie Wiadomości UMK)

Ostatnie pożegnanie Andrzeja Nieuważnego

5 czerwca 2015 w wyniku powikłań spowodowanych zapaleniem płuc, odszedł od nas polski historyk Andrzej Nieuważny. Pozostawił pogrążonych w bólu wielu przyjaciół, których zjednał sobie w całej Europie w ciągu ostatnich trzydziestu lat swojej pracy. Poznałem Andrzeja pod koniec lat dziewięćdziesiątych przez naszego wspólnego znajomego Jeana Tulard. Natychmiast zawiązała się miedzy nami nić przyjaźni. Ciężko było bardzo oprzeć się magnetyzmowi, ciepłej aurze i sztuce mówienia, jakimi epatował Andrzej. Godzinami mógł rozprawiać o Napoleonie, o Polsce, o swoim życiu, ale był też dobrym słuchaczem, nastawionym na innych. Kiedy go poznałem, kończył właśnie swój czteroletni pobyt naukowy na uniwersytecie w Nancy. Było to dla niego niezapomniane doświadczenie, które pozwoliło mu nie tylko na zapoznanie się francuskim środowiskiem uniwersyteckim, ale także oswoić się z kompleksowymi badaniami związanymi z historią napoleońską. Podobnie jak wielu innych historyków zajmujących się tematem Cesarstwa, wiele zawdzięczał Jeanowi Tulard i podobnie jak inni, był stałym bywalcem spotkań organizowanych przy "stole dla 11" w Balzar. Rozmawiano tam o Napoleonie, ale również, a nawet przede wszystkim o kinie. To również dzięki Jeanowi Tulard poznał Alaina Montarras - dawnego szefa numer dwa w DST (Direction de la Surveillance du Territoire - Dyrekcja Nadzoru Terytorium - dawna francuska służba specjalna), który stał się specjalistą w zakresie historii wywiadu z epoki napoleońskiej, tematu, nad którym pracował również Andrzej. Ten ostatni wiedział doskonale ile zawdzięcza Montarrasowi, który pomógł mu stawić czoła uciążliwościom administracyjnym związanym z jego przeprowadzką do Francji. Jego opowieści były mocno naznaczone wspomnieniami z młodości przeżytej w Warszawie u boku ojca profesora języka rosyjskiego, któremu to Andrzej zawdzięczał doskonałą znajomość tego języka. Należy przy tym dodać, że językiem francuskim posługiwał się biegle, przemawiał do swoich słuchaczy bez notatek i z werwą, która przyciągała ich uwagę.

Często zastanawiał się nad wyborem, którego dokonał w grudniu 1981 roku, kiedy to 13 grudnia dokonano zamachu stanu. Miał wtedy 21 lat i uczestniczył w wyjeździe naukowym do Chin. Jednak, gdy kilku z towarzyszących mu studentów postanowiło schronić się w Australii, on zdecydował się na powrót do Polski. Ukończył studia na Uniwersytecie Warszawskim, odbył służbę wojskową w Armii Polskiej będącej w tamtym czasie członkiem bloku krajów demokracji ludowej. Uwielbiał opowiadać o tym, jak z kolegami z wojska zdobywali części zamienne od rosyjskich czołgistów, aby później budować z nich własne czołgi, natomiast negocjacje kończyły się zazwyczaj przy butelce wódki.

Kolejnym etapem jego życia było spotkanie z Ewą, jego przyszłą żoną, z którą miał czworo dzieci, dwie córki i dwóch synów.

Starszy wykładowca na Uniwersytecie Kopernika w Toruniu, gdzie jego żona jest bibliotekarką, Andrzej umacnia swoją pozycję jednego z najlepszych polskich znawców epoki napoleońskiej i przyczynia się do powstania Ośrodka Studiów Epoki Napoleońskiej w Pułtusku, któremu przewodniczył Krzysztof Ostrowski. Wspólnie zorganizowali w 2000 roku pamiętną konferencję francusko-polską, której uczestnicy dotarli aż do Kaliningradu.

Spragniony wymiany uniwersyteckiej pozostawał w stałym kontakcie z licznymi, francuskimi ośrodkami naukowymi. Ja sam miałem przyjemność gościć go w Rouen, nim dane mi było nauczać w Toruniu, w którym zostałem bardzo ciepło przyjęty przez współpracowników Andrzeja. Nawiązał on również uprzywilejowane kontakty z Uniwersytetem Paris 1 a w szczególności z Bernardem Gainot, czy z uniwersytetem w Bordeaux, gdzie utrzymywał bardzo bliskie kontakty z historykami myśli, mianowicie Michelem Figeac i Laurentem Coste (uczestniczył w konferencji zorganizowanej w marcu 2014 roku w Bordeaux), nie zapominając oczywiście o Nancy, przybranej ojczyźnie, gdzie łączyła go szczera przyjaźń z François Rothem.

Mówił o sobie z autoironią, którą posługiwał się nad wyraz sprawnie jak przystało na "Polaka na usługach", gdy zwracano się do niego i zapraszano go do opowiedzenia kilku słów o miejscu Polski czy Polaków w poszczególnych etapach epopei napoleońskiej. Przejechał całą Europę jednak w szczególny sposób upodobał sobie Francję. Nigdy nie zapomnę, wśród wielu innych, konferencji w Corte, która odbyła się we wrześniu 2000 roku i naszej wspólnej nocnej eskapady, w której towarzyszył nam również Vladimir Zemtsov - jego zamiłowania do przyjaźni i spotkań przy stole - co stanowiło nieodzowną część jego osobowości. Każdy dzień spędzony w naszym kraju był dla niego okazją do odwiedzenia archiwów, z ciągłym pragnieniem zrealizowania wielkiego projektu na temat wywiadu, co prowadziło go regularnie do Archiwum Narodowego, ale także do archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych ale przede wszystkim do Działu Historycznego przy Ministerstwie Obrony (Service Historique de la Défense ) w Vincennes, gdzie spotkałem go jeszcze kilka miesięcy temu.

Niestrudzony badacz, wyjeżdżał regularnie do Anglii, gdzie jego przyjacielem był Philip Mansel, ale przede wszystkim do Rosji, gdzie archiwa nie miały przed nim, żadnych tajemnic. Ostatnimi czasy, poświęcał swój cały czas badaniom nad losem więźniów polskich przetrzymywanych w Rosji, a o swoich pierwszych odkryciach mówił na konferencji zorganizowanej w Nancy w 2012 roku.

Na podstawie jego badań powstało wiele artykułów i prac pisanych. Jeden z jego pierwszych artykułów w języku francuskim został opublikowany w Revue de l'Institut Napoléon (Przegląd Instytutu Napoleona) (nr 177, 1998 r.). Poświęcony był on "Kresowi Księstwa Warszawskiego" i miał za zadanie wypełnić braki w pracy zredagowanej przez Yvesa-Marie Bercé na temat "Końca Europy napoleońskiej".

Współpracował regularnie z Revue Historique des Armées (Przegląd historyczny Armii), czy z Magazine Napoléon Ier (Magazyn Napoleona I), ale wiele z jego prac zostało opublikowanych w materiałach konferencyjnych poświęconych temu tematowi i ukazujących się od ponad dwudziestu lat. W 2004 roku wydawnictwo Nouveau Monde Edition wydało napisaną po francusku we współpracy z Christophem Laforestem książkę o relacjach francusko-polskich na przekroju pięciu wieków, pod tytułem De tout temps amis (Przyjaciele przez wszystkie te lata). Był też współautorem pracy L'hôtel de Monaco. La résidence de l'ambassadeur de Pologne en France (Hotel Monaco. Rezydencja Ambasadora Polski we Francji) opublikowanej w 2012 roku. Wśród licznych prac napisanych w języku polskim należy wspomnieć My z Napoleonem, poświęconą legendzie napoleońskiej na terenie Polski, za którą w 2002 roku otrzymał nagrodę przyznawaną przez Fundację Napoleona dla książek zagranicznych.

Andrzej pisał dużo, uwielbiał to, i nie ograniczał się tylko do opowieści o epoce napoleońskiej. Zawdzięczamy mu również regularne felietony na temat aktualności publikowane w prasie polskiej, ale także liczne artykuły naukowe na temat dwóch wojen światowych. Ciekawy świata, był równie świadomym bibliofilem, którego kosmopolityczna biblioteka imponowała. Sąsiadowały w niej dzieła po polsku, rosyjsku, francusku, angielsku i niemiecku, a każda podróż była dla niego okazją na pozyskanie nowych tytułów, do tego stopnia, że aby móc przywieść więcej tomów, wolał podróżować samochodem pomiędzy Warszawą a Paryżem a nie samolotem. Stały bywalec Biblioteki Polskiej w Paryżu miał w kwietniu tego roku stawić się tam z wykładami na temat miejsca Polski na Kongresie wiedeńskim. Niestety uniemożliwił mu to wypadek, któremu uległ. Nie zdawałem sobie wtedy sprawy, że jego koniec jest tak bliski, mimo aktywności, pełni życia i energii. W tych trudnych chwilach przesyłam moje myśli jego bliskim, żonie i dzieciom.

Jacques-Olivier Boudon

(www.napoleon.pl)

Ушёл из жизни Анджей Неуважны

Из Польши пришло печальное известие — 5 июня 2015 г. на 56-м году жизни скончался Анджей Неуважны, известный польский историк, сотрудник Института истории и архивистики Университета им. Николая Коперника (Торунь) и Центра исследований наполеоновской эпохи при Гуманитарной академии им. А. Гейштора в Пултуске, давний друг Балтийского федерального университета имени И. Канта.

Анджей Неуважны родился в семье известного филолога-русиста и переводчика с украинского Флориана Неуважны. В 1985 году он получил историческое образование в Варшавском университете и со следующего года начал работать в Торуньском университете. Быстро выдвинувшись в число ведущих польских специалистов по наполеоновской эпохе, он в 1993 году защитил докторскую диссертацию по истории кампании 1813 года на территории Польши. Издал несколько книг, сделал много научных докладов на конференциях в Польше, России и Франции, организовал несколько встреч исторических реконструкторов в Торуне. В последние годы он серьёзно интересовался историей Первой мировой войны.

Работая в Торуньском университете, доктор Неуважны вёл курсы по истории Европы в наполеоновскую эпоху и по военной истории конца XVIII — начала XIX века. Будучи частым гостем в Институте гуманитарных наук БФУ им. И. Канта, он неоднократно выступал в рамках российско-польских семинаров по «трудным вопросам» истории. Анджея Неуважны отличали глубокие познания, хорошее владение русским языком, дружеское расположение к России и в то же время откровенность и прямота в обсуждении проблем, по которым у историков наших стран не всегда совпадают мнения.

Он приезжал в Калининград и активно участвовал в дискуссиях о наполеоновских войнах, о Январском восстании 1863 года, о Первой мировой, о Варшавском восстании 1944 года. Благодаря трудолюбию и эрудиции доктор Неуважны пользовался неизменным уважением в глазах российских коллег. Его многолетние исследования получили также признание во Франции — в 2009 году он стал кавалером ордена «Академические пальмы».

Далеко не случайно один из его курсов был посвящён художественному видению и историческому творчеству в театре и кино — сам доктор Неуважны был очень артистичным и обаятельным человеком. Его ученики оставляют печальные комментарии в Интернете: «Так занятия не проводил больше никто...»

В лице Анджея Неуважны польская наука потеряла неутомимого труженика и популяризатора истории. В памяти российских коллег он останется жизнерадостным человеком, который был влюблён в дело своей жизни и щедро делился своей влюблённостью с другими.

Руководство и преподаватели Балтийского федерального университета им. И. Канта выражают соболезнования близким профессора Анджея Неуважны, его коллегам и ученикам.

Балтийский федеральный университет имени Иммануила Канта

(www.kantiana.ru)

Toruńskim środowiskiem akademickim wstrząsnęła bardzo smutna wiadomość. Wczoraj, w wieku 55 lat, zmarł dr Andrzej Nieuważny – pracownik Wydziału Nauk Historycznych UMK, znawca epoki napoleońskiej oraz inicjator wielu imprez historycznych.

Dr Andrzej Nieuważny ukończył studia historyczne na Uniwersytecie Warszawskim. Od 1986 roku związany był z Uniwersytetem Mikołaja Kopernika w Toruniu, gdzie najpierw pracował na Wydziale Humanistycznym, a następnie na Wydziale Nauk Historycznych. W 1993 roku, na postawie rozprawy pt. „Kampania 1813 r. na północnym zachodzie Księstwa Warszawskiego i obrona Torunia (w świetle materiałów moskiewskich)” napisanej pod kierunkiem prof. Sławomira Kalembki, uzyskał tytuł doktora nauk humanistycznych w zakresie historii.

W pracy naukowej zajmował się stosunkami polsko-francuskimi w XIX wieku, ze szczególnym uwzględnieniem epoki napoleońskiej i wojskowości Księstwa Warszawskiego. Spośród jego licznych publikacji należy wymienić „Kampanię 1813 r. na północnym zachodzie Księstwa Warszawskiego: napoleońska twierdza Toruń i jej obrona” (Toruń 1995), „My z Napoleonem” (Wrocław 1999), czy „Czasy napoleońskie” (Wrocław 2001).

Dr Andrzej Nieuważny był także członkiem Centre d’Etudes du Monde Russe, Soviétique et Post-Soviétique przy Ecole Hautes Etudes en Science Sociales Paryż. W 2009 roku został uhonorowany orderem Palm Akademickich – jednym z najstarszych i najwyższych odznaczeń cywilnych we Francji, przyznawanym przez Akademię Francuską zasłużonym uczonym i twórcom, którzy propagują francuską kulturę.

Śmierć dr. Andrzeja Nieuważnego jest wielką stratą dla polskiej nauki. Toruńskie środowisko akademickie zapamięta go jako człowieka z olbrzymią pasją, ogromnym zaangażowaniem na rzecz pracy dydaktycznej i dużym poczuciem humoru. Poza nauką kochał sport. Jego ulubioną dyscypliną była piłka nożna. Był wiernym kibicem warszawskiej Legii. „Odszedł zdecydowanie za wcześnie...” – mówią studenci Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. (...)

Alicja Bartnicka

(www.historia.org.pl)

Andrzej Nieuważny (ur. 24 lutego 1960, zm. 5 czerwca 2015) – polski historyk specjalizujący się w historii XIX wieku.

Syn filologa Floriana Nieuważnego. Od dzieciństwa interesował się historią, a w szczególności epoką napoleońską. W 1985 roku ukończył studia historyczne na Uniwersytecie Warszawskim. Od 1986 roku pracował na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Stopień doktora nauk humanistycznych w zakresie historii uzyskał w 1993 roku na Wydziale Humanistycznym UMK. Tematem jego rozprawy doktorskiej była Kampania 1813 r. na północnym zachodzie Księstwa Warszawskiego i obrona Torunia (w świetle materiałów moskiewskich), a promotorem Sławomir Kalembka. Opublikował kilka książek poświęconych historii Francji i epoki napoleońskiej.

W pierwszej połowie lat 90. prowadził wykłady na sesjach plenarnych Polskiego Uniwersytetu Ludowego w Mińsku.

W 2009 roku został uhonorowany Orderem Palm Akademickich (Ordre des Palmes académiques).

(Wikipedia)

fot. Andrzej Romański